الهیات مسیحی پر است از مباحث داغ و بحث‌انگیزی که قرن‌های متمادی ذهن متفکران و متألهین مسیحی را به خود مشغول داشته است. در این روزهای مقدس که واقعۀ مرگ و قیام عیسای مسیح را گرامی می‌داریم، بجاست نگاهی بیندازیم به یکی از بحث‌انگیزترینِ این مباحث: آیا عیسای مسیح در راه همۀ مردم جهان بر صلیب مرد؟ یا اینکه بر روی صلیب تنها گناهان برگزیدگان را متحمل شد و در راه عدۀ معدودی که از قبل برای نجات برگزیده شده بودند جان داد؟ هر دو دیدگاه پیروان فراوانی دارد و برخی از برجسته‌ترین متفکران جهان مسیحیت بسته به تعبیر خود از برخی آیات کتاب‌مقدس، در تأیید یا رد یکی از این دو نگرش اظهارنظر کرده‌اند. در مقاله حاضر قصد دارم پس از پرداختن به هر یک از این دو دیدگاه، جمع‌بندیِ کلی‌ای از این بحث ارائه دهم و به دلالت‌های عملی این موضوع اشاره‌ای بکنم.
احتمالاً اولین پاسخی که در جوابِ پرسش بالا به ذهن می‌رسد این است که بگوییم مسلم است که عیسی در راه همگان مرد. خدا تبعیض قائل نمی‌شود و از آنجا که همه مخلوقات خود را دوست دارد، پسر یگانه خود را فرستاد تا همۀ مردم جهان نجات پیدا کنند (یوحنا ۳: ۱۶). در کتاب‌مقدس آیات متعددی در تأیید این امر وجود دارد. یکی از روشن‌ترین این آیات، اول یوحنا ۲: ۲ است که راجع به کار عیسای مسیح بر صلیب می‌گوید: «او خود کفارۀ گناهان ما است، و نه گناهان ما فقط، بلکه گناهان تمامی جهان نیز.» یا این آیه: «خداوند... با شما بردبار است، چه نمی‌خواهد کسی هلاک شود، بلکه می‌خواهد همگان به توبه گرایند» (دوم پطرس ۳: ۹)، و یا: «خدا می‌خواهد همگان نجات یابند و به معرفت حقیقت نائل گردند» (اول تیموتائوس ۲: ۴). در اناجیل نیز به آیاتی برمی‌خوریم که در آنها به‌وضوح آمده که عیسای مسیح «گناه از جهان برمی‌گیرد» (یوحنا ۱: ۲۹).
اما با نگاهی دقیق‌تر به کتاب‌مقدس، متوجه آیاتی می‌شویم که ظاهراً در این مورد صحبت می‌کند که عیسی تنها در راه عده‌ای خاص بر صلیب جان داد. یکی از مهم‌ترین این قسمت‌ها، فصل دهم انجیل یوحناست که در آن عیسای مسیح، این شبان نیکو، به‌صراحت می‌گوید که جان خود را تنها در راه گوسفندان می‌نهد: «من شبان نیکو هستم. من گوسفندان خود را می‌شناسم و گوسفندان من مرا می‌شناسند، همان‌گونه که پدر مرا می‌شناسد و من پدر را می‌شناسم. من جان خود را در راه گوسفندان می‌نهم» (یوحنا ۱۰: ۱۴ و ۱۵). بنابراین عیسی به هنگام رفتن به پای صلیب به "گوسفندان خود" می‌اندیشید، نه به گوسفندان بنیانگذارانِ سایر ادیان. عیسی در ادامه در این باره می‌گوید: «گوسفندانی دیگر نیز دارم که از این آغل نیستند. آنها را نیز باید بیاورم و آنها نیز به صدای من گوش فرا خواهند داد. آنگاه یگ گله خواهند شد، با یک شبان» (آیه ۱۶). به‌عبارت دیگر، عیسی با این اطمینان به پای صلیب می‌رود که گوسفندان او، چه آنان که از آغل اویند و چه آنان که بعداً به آغل او خواهند گروید، حتماً صدایش را خواهند شنید و نزد او خواهند آمد («باید آنها را بیاورم... به صدای من گوش فرا خواهند داد»). او کمی جلوتر در پاسخ به یهودیانی که وی را سؤال‌پیچ کرده بودند می‌گوید: «شما ایمان نمی‌آورید، زیرا از گوسفندان من نیستید...» (آیات ۲۶ تا ۳۰). بدین ترتیب عیسی گسترۀ کارِ نجات‌بخشی را که بر صلیب انجام خواهد داد به "گوسفندان خود" محدود می‌کند، و روشن و واضح به این یهودیان می‌گوید که آنان جزو این گوسفندان نیستند. این دیدگاه در الهیات مسیحی "کفاره محدود" (Limited Atonement) یا "رهایی خاص" نامیده می‌شود و جزو اصول اعتقادیِ "الهیات اصلاح‌شده" (Reformed Theology) است که شاخه‌ای از سنت اصلاحات است و البته نباید با کل جنبش اصلاحات اشتباه گرفته شود. مهم‌ترین مروّجان آن، جان کالوین و یکی از پیروان او به‌نام تئودور بزا (Theodore Beza) بودند. بر اساس این دیدگاه، عیسای مسیح در راه گناهان تمام مردم جهان نمرد، بلکه تنها گناهان کسانی را که پیش از بنیاد عالم برای نجات برگزیده شده بودند بر صلیب متحمل شد. مطابق این دیدگاه، آن دسته از آیات کتاب‌مقدس را که می‌گوید خدا می‌خواهد همه نجات پیدا کنند و همگان حقیقت را بشناسند، باید در مفهومی جامعه‌شناختی تعبیر کرد: بدین معنا که خدا می‌خواهد همه نوع مردمی (از هر ملیت و قوم و زبان و منطقۀ جغرافیایی و طبقۀ اجتماعی) نجات یابند، نه اینکه همۀ مردم. امروزه کلیساهای اصلاح‌شده (Reformed)، پریزبیتری (یا همان "انجیلی") و برخی از کلیساهای باپتیست چنین اعتقادی دارند (لازم به ذکر است که همه این کلیساها، زیرمجموعۀ فرقۀ پروتستان هستند). از دیگر آیاتی که در تأیید این دیدگاه وجود دارد، می‌توان به متی ۲۶: ۲۸، متی ۲۵: ۳۲- ۳۳، یوحنا ۱۷: ۹، اعمال ۲۰: ۲۸ و افسسیان ۵: ۲۵- ۲۷ اشاره کرد. در اشعیا ۵۳: ۱۲ نیز می‌خوانیم که «او گناهان بسیاری (و نه گناهان همگان) را بر خود گرفت».
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر